cai lun ne demek?

Cai Lun (Çince: 蔡倫 veya 蔡伦 veya Cài Lún veya Ts'ai Lun) (tahminen MS 48 - 121), bugün bilinen tarzdaki ilk kâğıdı yapan insan.¹

Hakkında pek fazla bilgi bulunmayan Ts'ai Lun'un Çin kayıtlarında haremağası olduğundan bahsedilmektedir.² Han Hanedanının bu icattan oldukça memnun kaldığına dair kayıtlarda yer alır.³ Hatta Lun bu icadından ötürü ödüllendirilmiş, yalnızca aristokratlara verilen bir unvan ile onurlandırılarak zengin edilmiştir. Fakat ardından adı saraydaki entrikaya karıştığından dolayı kayıtlarda, banyo yaptıktan sonra en güzel giysilerini giyip, zehir içerek intihar ettiğini belirtmektedir. Çin'deki arkeolojik kazılarda 2002 yıl öncesine ait kâğıt yaprak kanıtları bulunmuştur. Çin'de imparatorun danışmanı olan Ts'ai Lun, kâğıt yapım teknolojisinde yenilikler getirmiştir.⁴

Ts'ai Lun'dan önce ise kâğıt genellikle bambudan üretiliyor ve bu nedenle de oldukça hantal ve ağır oluyordu. İpekten üretilen kitaplar ise oldukça pahalıydı. Batı'da ise kâğıdın bilinmediği dönemde kitaplar parşömen ya da tirşe üzerine yazılırdı. Tirşe özel olarak işlenmiş koyun ya da dana derisinden üretilen bir malzemeydi.⁵

Çin'deki arkeolojik kazılarda 2200 yıl öncesine ait kâğıt kalıntıları bulunmuştur. Yaklaşık 500 yıl kâğıt yapımı gizli bir sanat olarak Çin topraklarında kaldı. 751 yılında yapılan Talas Savaşı'ndan sonra Araplar, Çinli esirleri Semerkant'a götürdüler. Çinli esirler burada önemli bir kâğıt üretim merkezi kurdular. Avrupalılar ise ancak 12. yüzyılda Arapların aracılığı ile kâğıtla tanıştı.⁶